|
|
|
|
|
Tutorial 5 - Afleidingsbezwaren |
|
Theorie pagina's
Sommige bezwaren in redeneringen met meerdere lagen zijn 'gericht' tegen expliciete premissen. Dit worden premissenbezwaren genoemd. Zij leveren bewijs dat de premisse onjuist is.
Toelichting Voorbeeld:
De Van Allen-gordel is een band straling rondom de aarde. Sommige aanhangers van de samenzweringstheorie beweren dat de Apollo-astronauten de reis door deze gordel nooit hadden kunnen overleven en daarom nooit op de maan kunnen zijn geweest. De astronauten zouden echter geen last krijgen van onmiddellijk optredende gezondheidsproblemen waardoor de vlucht onmogelijk zou worden gemaakt. [6.4-7.2]
Hier is het genoemde bezwaar, weergegeven in een eenvoudig schema:
Merk op dat het bezwaar bewijs levert dat de premisse onjuist is. Wij kunnen het meer precies als volgt weergeven:
Als er sprake is van een premissenbezwaar, gaat het om een enkelvoudige redenering die bestaat uit het bezwaar en een van de reeds expliciet vermelde premissen.
Merk op dat een bezwaar tegen de hoofdstelling zoals in bovenstaande redenering, geen premissenbezwaar is. De bewering die dit bezwaar tegenspreekt is geen premisse van een andere enkelvoudige redenering. Het is een doodgewoon bezwaar.
Nieuwe begrippen Een premissenbezwaar is een bezwaar tegen de expliciete premisse van een andere enkelvoudige redenering.
Soms is een bezwaar niet gericht tegen een bepaalde premisse, maar in plaats daarvan tegen het verband tussen een premisse en de stelling. Dit wordt een afleidingsbezwaar genoemd.
Toelichting Een afleidingsbezwaar betekent in normaal taalgebruik dat de premisse waar kan zijn, maar dat de stelling daar niet uit volgt – met andere woorden: de stelling kan niet uit de premissen worden afgeleid. Er wordt bewijs geleverd dat de reden geen goede reden voor de stelling is, zelfs al zijn de expliciete premissen waar.
Voorbeeld:
In video-opnames van het planten van de Amerikaanse vlag door de astronauten is te zien hoe deze beweegt. Aangezien er geen atmosfeer op de maan is, beschouwen sommigen dit als ‘bewijs’ dat de scènes op aarde zijn opgenomen. De bewegingen zijn echter het gevolg van trillingen die via de massieve vlaggenstok de vlag in beroering brengen. [gebaseerd op 6.1-2]
Dit is een zeer belangrijk concept, aangezien afleidingsbezwaren vaker voorkomen dan premissenbezwaren, en het is dan ook belangrijk dat je weet hoe ze werken en hoe ze in een schema moeten worden weergegeven.
Nieuwe begrippen Een afleidingsbezwaar is een bezwaar tegen een enkelvoudige redenering, dat geen bewijs levert tegen een expliciete premisse, maar tegen de relatie tussen de expliciete premissen en de stelling.
Om te begrijpen hoe we afleidingsbezwaren in een redeneerschema moeten plaatsen, mogen we een fundamenteel principe niet uit het oog verliezen. Elke redenering, hoe gecompliceerd ook, is opgebouwd uit een combinatie van enkelvoudige redeneringen, dus in een geheel uitgetekend redeneerschema moet elke reden of bezwaar gericht zijn tegen een bepaalde bewering.
In dit geval is sprake van één complexe redenering die uit drie enkelvoudige redeneringen bestaat. Merk op hoe de stelling van elke enkelvoudige redenering (vrijwel) altijd een premisse van een andere is. De enige uitzondering op deze regel is de bovenste enkelvoudige redenering, waarvan de stelling geen premissen van een andere enkelvoudige redenering vormt en derhalve de hoofdstelling wordt genoemd.
Toelichting Afleidingsbezwaren lijken deze regel met voeten te treden, want een afleidingsbezwaar is per definitie niet gericht tegen een specifieke premisse.
Maar zoals we zullen zien is dat alleen maar omdat de redenering niet compleet is. Een afleidingsbezwaar is niet gericht tegen een van de expliciet gemaakte premissen. Hij is wel degelijk gericht tegen een premisse, maar dan tegen een die nog niet expliciet is gemaakt.
In een volledig redeneerschema is ieder afleidingsbezwaar een bezwaar tegen een co-premisse geworden.
De grootste uitdaging bij het in het schema opnemen van het afleidingsbezwaar is het bepalen van de juiste co-premisse.
Toelichting We kunnen ook zeggen dat elk bezwaar tegen een afleiding tevens een bezwaar tegen een aanname is waarmee de andere premisse(n) met de hoofdstelling is/zijn verbonden. Die aanname kan worden uitgedrukt als een bewering, waarna het bezwaar tegen die bewering kan worden gericht.
Om een redeneerschema van een afleidingsbezwaar te maken, voeren we de volgende stappen uit:
- Neem de reden en maak alle co-premissen daarvan expliciet. Gebruik daarvoor het konijnenprincipe en het schakelprincipe (zie Les 2).
- Het afleidingsbezwaar levert nu bewijs dat een van de co-premissen onjuist is. Spoor die co-premisse op en verbind daar het bezwaar mee.
(Stap 2 is alleen van toepassing als het afleidingsbezwaar daadwerkelijk relevant is voor de reden. Als het volkomen ongepast is, is het mogelijk geen bezwaar tegen een co-premisse.)
Voorbeeld:
We hebben al eerder gezien dat dit bezwaar niet was gericht tegen de expliciete premisse: het was een afleidingsbezwaar.
Het afleidingsbezwaar is in feite een premissenbezwaar, maar dan wel tegen een premisse die voorheen verborgen was.Waarom bestaan afleidingsbezwaren? Omdat mensen hun argumenten meestal niet helemaal uitwerken. Aangezien veel premissen daarom verborgen blijven, kunnen daar geen directe bezwaren tegen worden gericht. In plaats daarvan lijken deze gericht te zijn tegen de afleiding in plaats van de huidige premissen. Op een bepaalde manier is dat ook zo, maar in een correct uitgetekend redeneerschema zal dan altijd een eerder verborgen premisse aan het licht komen, waartegen het bezwaar bewijs zal vormen.
Hetzelfde is grotendeels van toepassing op weerleggingen (bezwaren tegen bezwaren). Er zijn zowel premissenweerleggingen als afleidingsweerleggingen.
Toelichting
Deze weerlegging is een premissenweerlegging. Deze levert bewijs dat de premisse van het eerste bezwaar onjuist is.
Dit voorbeeld uit Tutorial 4 is een afleidingsweerlegging. Er wordt niet
ontkend dat de NASA geen foto’s van de apparatuur kan maken. In plaats
daarvan wordt er gesteld dat je daaruit niet kunt afleiden dat er geen
astronauten op de maan zijn geweest.
Nieuwe begrippen Een premissenweerlegging is een bezwaar tegen een bezwaar, dat bewijs levert dat een van de expliciete premissen van dat bezwaar onwaar is.
Een afleidingsweerlegging is een bezwaar tegen een ander bezwaar, dat bewijs levert tegen de afleiding dat een stelling onwaar is vanuit de expliciete premissen van dat andere bezwaar.
Terminologie: premissenbezwaren en premissenweerleggingen
Wanneer is iets een ‘premissenbezwaar’ in plaats van een ‘premissenweerlegging’? Heel eenvoudig:
- Elk bezwaar tegen een premisse is een premissenbezwaar.
- Een premissenbezwaar is tevens een premissenweerlegging als het een weerlegging is, dat wil zeggen, een bezwaar tegen een bezwaar.
Kort gezegd: een premissenweerlegging is een bezwaar dat is gericht tegen een bezwaar dat op zijn beurt tegen een premisse is gericht.
In een geheel uitgetekend redeneerschema veranderen afleidingsweerleggingen in premissenweerleggingen (dat wil zeggen, ze leveren bewijs tegen voorheen verborgen premissen).
Toelichting
Deze weerlegging is niet gericht tegen de eerste premisse. Er wordt niet ontkend dat de NASA geen foto’s van de apparatuur kan produceren.
Om deze weerlegging op de juiste manier in het schema op te nemen, moeten de co-premissen expliciet worden gemaakt. Het bezwaar ontkent wel degelijk dat de NASA foto’s zou maken als de astronauten waren geland.
Belangrijke punten Afleidingsbezwaren worden in het schema opgenomen als bezwaren tegen co-premissen:
Afleidingsweerleggingen worden eveneens opgenomen als bezwaren tegen co-premissen.
Nieuwe begrippen Een premissenbezwaar is een bezwaar tegen de expliciete premisse van een andere enkelvoudige redenering.
Een afleidingsbezwaar is een bezwaar tegen een enkelvoudige redenering, die geen bewijs levert tegen een expliciete premisse, maar tegen de relatie tussen de expliciete premissen en de stelling.
Een premissenweerlegging is een bezwaar tegen een bezwaar, dat bewijs levert dat een van de expliciete premissen van dat bezwaar onwaar is.
Een afleidingsweerlegging is een bezwaar tegen een ander bezwaar, dat bewijs levert tegen de afleiding dat een stelling onwaar is vanuit de expliciete premissen van dat andere bezwaar.
| Begrippenlijst | Inhoud | |
|
Copyright © Critical Thinking Skills BV/KritischDenken.nl |
|
